بسم الله الرحمن الرحیم
مقاله شماره نهم تاریخ اسلام
بخش چهارم
سن حضرت خديجه سلام الله عليها هنگام ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله
در مورد سن پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله در زمان ازدواج با حضرت خديجه سلام الله عليها بين مورخين اختلاف است. قول مشهور اين است که آن حضرت در زمان ازدواج 25 ساله بوده اند.[79][80][81]
درباره سن حضرت خديجه سلام الله عليها در هنگام ازدواج با آن حضرت نيز نظرات مختلفي وجود دارد برخي مانند بيهقي ايشان را 25 ساله مي دانند.
بيهقي مي گويد:
... بلغت خديجة خمسا وستين سنة، ويقال: خمسين سنة، وهو أصح
(بعد از فوت عبدالله فرزند پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله) بعضي مي گويند: سن حضرت خديجه سلام الله عليها (در هنگام وفات) 65 ساله بود و برخي ديگر گفته اند در آن وقت ايشان 50 ساله بوده است که قول صحيح هم همين است.[82]
ابن کثیر نیز مانند همین عبارت را به کار میبرد :
و بلغت خدیجة خمسا و ستین سنة ، و یقال خمسین و هو أصلح .
خدیجه (سلام الله عليها) شصت و پنج سال عمر کرد و گروهی گفته اند پنجاه سال که صحیح تر است.[83]
بیهقی در جاي ديگر مي نويسد:
أن النبي تزوج بها وهو ابن خمس وعشرين سنة قبل أن يبعثه الله نبيا بخمس عشرة سنة.
ازدواج رسول خدا صلي الله عليه وآله با حضرت خديجه سلام الله عليها 15 سال قبل از بعثت بوده است.[84]
بنابراين طبق قول بيهقي و ابن کثیر وقتي ايشان در زمان وفات يعني سال دهم بعثت،50 ساله باشند و 15 سال قبل از بعثت هم ازدواج نموده باشند با اين حساب سن حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله 25 سال بوده است.
ابن عماد حنبلي معتقد است بسياري از علما سن ايشان را در زمان ازدواج 28سال مي دانند.
نويسنده شذرات الذهب مي گويد :
و رجح كثيرون أنها ابنة ثمان وعشرين.
بسياري از علما قول 28 ساله بودن حضرت خديجه سلام الله عليها را در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله ترجيح داده اند.[85]
حاکم نيشابوري نيز فقط همين قول را براي ابن اسحاق (سيره نويس مشهور) نقل مي کند.[86]
ابن عساکر و ذهبي و مرحوم اربلی به نقل از ابن عباس مي گويند: خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.[87][88][89]
«مونتگمري وات» شرق شناس مشهور در اين زمينه چنين مي نويسد :
اگر قرار باشد که سن ايشان در هنگام ازدواج چهل سال باشد، نبايد منتظر جواني باشد تا خودش را به ازدواج با او در آورد چرا که او سنا به منزله ي فرزند اوست در حالي که شرافت [حضرت] خديجه سلام الله عليها اجازه چنين کاري را نمي دهد .[90]
مرحوم إربلي در جاي ديگر به نقل از ابن حماد مي فرمايد:
حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.[91]
البته اقوال ديگري مانند «35 ،44، 45» «30،40، 46، 48،50» سال در مورد سن ايشان در وقت ازدواج با رسول خدا صلي الله عليه وآله ذکر شده است. در ميان اين هشت قول، عده اي40 ساله بودن حضرت خديجه سلام الله عليها را در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله پذيرفته اند که با بررسي دقيق درمي يابيم که اين قول، به گفته برخي از مورخين اهل تسنن همچون حاکم نيشابوري، قولي شاذ است به اين بيان که ابن حجر عسقلاني يکي از استوانه هاي علمي اهل تسنن، معتقد است که بنابر قول صحيح، حضرت رسول صلي الله عليه وآله 25 سال با حضرت خديجه سلام الله عليها زندگي نمودند.[92]
حاکم نيشابوري نيز 65 ساله بودن حضرت خديجه سلام الله عليها را در هنگام وفات، قولي شاذ می داند.
هشام از پدرش عروة بن زبير نقل مي کند که حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان وفات 65 ساله بود. وي در ادامه مي نويسد: قول به 65 سالگي ايشان، قولي شاذ است و به نظر من سن حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان وفات به 60 سال نرسيده بود (چه برسد به 65 سال).[93]
از طرف دیگر راوی گزارش ازدواج حضرت خدیجه سلام الله عليها در سن 40 سالگی حکیم ابن حزام است.[94] حکیم ابن حزام از جمله مشهورترین دشمنان اهل بیت عليهم السلام است. وی در فتح مکه مسلمان شد.[95] رد پای او و فرزندش در وقایعی چون تحریم پیامبر صلي الله عليه وآله در شعب ، قتل پیامبر صلي الله عليه وآله در ليلة المبیت حمله به خانه ی صدیقه ی طاهره سلام الله عليها دیده می شود. پس از قتل عثمان نیز درحالی که هیچ کس حاضر به دفن جسد او نبود او برای این کار اقدام کرد و بر جنازه ی او نماز خواند.[96] علاوه بر این برخی مورخین شبهه قتل خدیجه ی کبری سلام الله عليها را مطرح و وی را مظنون به انجام این کار معرفی کرده اند.[97]* قاموس الرجال می نویسد :
«او عثمانی مذهب متعصب بود از علی دوری کرد و درهیچ یک از جنگ هایش شرکت نکرد».[98]
با اين تفاصيل قول به 40 سالگي ايشان در زمان ازدواج، زير سؤال مي رود و وقتي قول به 65 سالگي ايشان قولي شاذ شد، طبيعتا قول به 40 سالگي ايشان نيز شاذ مي شود و در نتيجه سن مبارک ايشان در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله، قطعا 40 سال نبوده است.
و اما در بخش پایانی به بیان بعضی موارد تکمیلی و چندی دیگر از فضایل حضرت خدیجه سلام الله عليها میپردازیم .
اللهم عجل لولیک الفرج...
منابع :
[79] . ابن سعد / أبو عبد الله محمد بن سعد بن منيع الهاشمي بالولاء، البصري ، متوفاي230 هـ) / الطبقات الكبرى / ج1 / ص132 / ذِكْرُ تَزْوِيجِ رَسُولِ اللَّهِ صلّى الله عليه وسلم خَدِيجَةَ بِنْتَ خُوَيْلِدٍ / الناشر: دار صادر (بيروت ، 1968 م)
[80] . ابن هشام ( عبد الملك بن هشام الحميرى المعافرى م 218 ) / السيرة النبوية / تحقيق: طه عبد الرءوف سعد / نشر: دار الجيل(بیروت) / ج2 / ص5
[81] . ابن أثير (أبو الحسن علي بن أبي الكرم محمد بن محمد بن عبد الكريم بن عبد الواحد الشيباني الجزري، المتوفى: 630هـ) / أسد الغابة / ج7 / ص80 / شماره 6874 / المحقق: علي محمد معوض - عادل أحمد عبد الموجود / الناشر: دار الكتب العلمية
[82] . بيهقي (ابو بكر احمد بن الحسين البيهقى ، م 458) / دلائل النبوة / ج2 / ص71 / تحقيق: عبد المعطى قلعجى / دار الكتب العلمية ( بيروت، ط الأولى، 1405/1985)
[83] . ابن كثير الدمشقي (ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي ، متوفاى774هـ) / البداية والنهاية / ج2 / ص359 / الناشر: دار إحياء التراث العربي
[84] . بيهقي (ابو بكر احمد بن الحسين البيهقى ، م 458) / دلائل النبوة / ج2 / ص72 / تحقيق: عبد المعطى قلعجى / دار الكتب العلمية ( بيروت، ط الأولى، 1405/1985)
[85] . العكري الحنبلي (عبد الحي بن أحمد بن محمد (متوفاى1089هـ) / شذرات الذهب في أخبار من ذهب / ج1 / ص134 / تحقيق: الأرنؤوط / ناشر: دار بن كثير (دمشق، الطبعة: الأولي، 1406هـ)
[86] . حاکم نیشابوری (أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني النيسابوري المعروف بابن البيع ، المتوفى: 405هـ) / المستدرك على الصحيحين / ج3 / ص200 / شماره 4837 / تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا / ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت
[87] . ابن عساكر الدمشقي الشافعي (أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله، متوفاى571هـ) / تاريخ دمشق / ج3 / ص193
[88] . الذهبي الشافعي (شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان ، متوفاى748 هـ) / سير أعلام النبلاء / ج2 / ص 111 / شماره 16 / تحقيق: شعيب الأرنؤوط، محمد نعيم العرقسوسي / ناشر: مؤسسة الرسالة (بيروت، الطبعة: التاسعة، 1413هـ)
[89] . الإربلي ( علی بن عیسی اربلی ، متوفاى693هـ) / كشف الغمة في معرفة الأئمة / ج1 / ص513 / باب: فصل في مناقب خديجة / محققق و مصحح: سید هاشم رسولی محلاتی / ناشر: بنی هاشم ( تبریز ، 1381ق)
[90] . مونتگمري وات / محمد في مکة / پاورقي ص100 / مترجم: عبدالرحمن عبدالله عیسی / ناشر: الهیه المصریه العامه للکتاب (قاهره ، 2002)
[91] . الإربلي ( علی بن عیسی اربلی ، متوفاى693هـ) / كشف الغمة في معرفة الأئمة / ج1 / ص511 / باب: فصل في مناقب خديجة / محققق و مصحح: سید هاشم رسولی محلاتی / ناشر: بنی هاشم ( تبریز ، 1381ق)
[92] . العسقلاني الشافعي / احمد بن على بن حجر العسقلانى (م 852) / إرشاد الساري لشرح صحيح البخاري / ج6 / ص 166 / الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية (مصر ، 1323ه)
[93] . حاکم نیشابوری (أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني النيسابوري المعروف بابن البيع ، المتوفى: 405هـ) / المستدرك على الصحيحين / ج3 / ص201 / شماره 4837 / تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا / ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت
[94] . موسوعة التاریخ الإسلام / محمد هادي اليوسفي / ج1 / ص336 / ناشر: مجمع الفکرالاسلامی
[95] . حاکم نیشابوری (أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني النيسابوري المعروف بابن البيع ، المتوفى: 405هـ) / المستدرك على الصحيحين / ج3 / ص549 / شماره 6038 / تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا / ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت
[96] . طبری (أبو جعفر محمد بن جرير الطبري ، م 310) / تاریخ طبری / ج3 / ص439
[97] . علاوه بر مواردی که ذکر شد، می توان به این موارد نیز اشاره کرد: فرزندش پرچمدار سپاه جمل بود و به دست مالک اشتر کشته شد. (تاریخ الطبری / طبری / ج6 / ص2450و2451 / ترجمه: ابو القاسم پاينده (تهران، اساطير، چ پنجم، 1375ش)
[98] . قاموس الرجال / محمدتقی شوشتری / ج 4 / ص 402